Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Historia

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Historia Wydziału Filozoficznego

Historia Wydziału Filozoficznego

Gdy w roku 1364 król Kazimierz Wielki powoływał do życia Uniwersytet Krakowski, priorytetem było stworzenie elity intelektualnej, która pomogłaby w odnowie i umocnieniu Państwa Polskiego po długim okresie rozbicia dzielnicowego. Stąd szczególny nacisk położono na silny Wydział Prawa, który liczył aż osiem katedr. Obok niego miały powstać dwie katedry na Wydziale Medycyny, natomiast filozofię miał wykładać tylko jeden uczony – rektor Szkoły Mariackiej, która pełniła wówczas rolę Wydziału Sztuk Wyzwolonych.

Dopiero w roku 1392 teolog Mateusz z Krakowa rozpoczął tworzenie brakującego Wydziału Teologicznego. Po odnowieniu Uczelni w 1400 r., Akademia Krakowska składała się z czterech wydziałów: sztuk wyzwolonych, teologii, medycyny i prawa. Początkowo Wydział Sztuk Wyzwolonych obejmował wszystkie dziedziny humanistyczne i przyrodnicze, zaś ukończenie studiów na nim było niezbędnym warunkiem kontynuowania nauki na którymś z pozostałych wydziałów.

Aż do początku XVIII wielu filozofię na Akademii Krakowskiej uprawiano według wzorców scholastycznych. Nowe europejskie trendy w tej dziedzinie, jak np. koncepcje Bacona i Kartezjusza, nie natrafiały tu w tym okresie na podatny grunt. Wykłady z filozofii w większości ograniczały się do komentowania dzieł Arystotelesa. Sytuację niewiele zmieniły nawet Reformy Kołłątajowskie. Po ich wprowadzeniu na krakowskiej uczelni funkcjonowała tylko jedna katedra filozofii, i na nie było na nią zbyt wielu kandydatów. Nowatorskie inicjatywy Feliksa Jarosińskiego nie zostały zaakceptowane przez Dyrekcję Edukacji Publicznej, zaś ich autor został usunięty z uczelni. Natomiast działalność jego następców – Józefa Emanuela Jankowskiego oraz Józefa Kremera przyniosła zainteresowanie koncepcjami filozoficznymi Kanta i Hegla. W tym też okresie Michał Wiszniewski zainicjował studia nad filozofią zdrowego rozsądku. Rozwijały się też badania nad historią filozofii.

Rada Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1900 roku

Po I wojnie światowej na Uniwersytecie Jagiellońskim działało kilku wybitnych myślicieli, jak na przykład Leon Chwistek, zajmujący się m.in. logiką matematyczną i filozofią sztuki, Joachim Metallman, którego dociekania dotyczyły, między innymi, zagadnień determinizmu w nauce oraz Zygmunt Zawirski, szczególnie zainteresowany problematyką z pogranicza filozofii i fizyki.

Po II wojnie światowej Wydział Filozoficzny zmienił nazwę na Wydział Humanistyczny, następnie zaś przekształcono go w Wydział Filozoficzno-Społeczny (1951) i Filozoficzno-Historyczny (1953). Pracę na nim rozpoczęli, między innymi, Władysław Tatarkiewicz i Roman Ingarden. Jednak w związku z podporządkowaniem filozofii obowiązującej wówczas ideologii marksizmu-leninizmu, niebawem zakazano im działalności dydaktycznej. Dopiero w roku akademickim 1956/7 rozwiązano Katedrę Podstaw Marksizmu-Leninizmu i utworzono w jej miejsce Katedrę Filozofii pod kierunkiem prof. Romana Ingardena oraz Katedrę Historii Filozofii, którą objęła prof. Izydora Dąmbska. W latach 60-tych XX wieku katedry filozoficzne utworzyły Instytut Filozofii.

Obecnie Instytut Filozofii składa się z jedenastu zakładów i jednej pracowni. Zajmują się one, między innymi, problematyką z dziedziny ontologii, epistemologii, aksjologii, kognitywistyki, antropologii filozoficznej, historii filozofii tradycyjnej (w tym filozofii Wschodu) i politycznej (w tym historii idei), teorii i historii estetyki, logiki formalnej i filozoficznej, a także badaniami z pogranicza filozofii i nauk szczegółowych.

Istnieją przesłanki by sądzić, że pewne zainteresowania etnograficzne istniały w Akademii Krakowskiej już w XV i XVI w., jednak pierwsza katedra etnografii i etnologii powstała dopiero w 1925 r. Jej kierownikiem został prof. Jan Stanisław Bystroń. W roku 1930 przekształcono ją w Katedrę Socjologii i Etnologii. Po drugiej wojnie światowej socjologię uznano za dziedzinę burżuazyjną i katedra ta została przemianowana na Katedrę Etnografii Ogólnej, zlikwidowano też studia socjologiczne. W okresie odwilży powołano do życia Katedrę Etnografii Ogólnej i Socjologii oraz Katedrę Socjologii i Demografii (pod przewodnictwem prof. Pawła Rybickiego). W wyniku ich połączenia w 1970 r. powstał Instytut Socjologii. Dopiero w latach 80-tych Instytuty Filozofii i Socjologii UJ uniezależniły się od ideologii marksistowskiej, i zniosły obowiązek nauczania przedmiotów ideologicznych.

Aktualnie w skład Instytut Socjologii wchodzi osiem zakładów i dwa centra interdyscyplinarne. Główne obszary zainteresowań to m. in.: socjologia teoretyczna, struktury społeczne, antropologia społeczna, socjologia norm i organizacji, problemy ludnościowe, praca socjalna, socjologia gospodarki i edukacji, komunikacja społeczna, zagadnienia społeczno-prawne i ewaluacja polityk publicznych.

Psychologia przez wiele wieków obecna była na Akademii Krakowskiej jako przedmiot zainteresowania filozofii. Jako samodzielna empiryczna nauka zaistniała ona dopiero w XIX wieku dzięki wykładom filozofa i teologa ks. Feliksa Jarońskiego. W nowoczesnym kształcie wprowadził psychologię na Uniwersytet prof. Władysław Heinrich, który na pocz. XX wieku prowadził wykłady oraz kierował cieszącą się międzynarodową sławą Pracownią Psychologii Doświadczalnej. Jego działalność zaowocowała utworzeniem w 1928 r. Katedry Psychologii Pedagogicznej, pod kierownictwem prof. Stefana Szumana. W roku 1956 otwarto studia psychologiczne, zaś w 1968 założono Instytut Psychologii.

Obecnie Instytut Psychologii obejmuje osiem zakładów oraz jedną pracownię. Badania obejmują m.in. takie zagadnienia jak: osobowość, procesy poznawcze, mechanizmy rozwojowe, język, twórczość, inteligencja, stres i rozwój dziecka.

Pedagogika wykładana była na Uniwersytecie Jagiellońskim już w pierwszej połowie XIX w., przez takich uczonych jak Wacław Voigt, Feliks Jaroński, oraz prof. Józef Jankowski. W roku 1833 na Wydziale Teologicznym powołano Katedrę Religii, Pedagogiki i Języka Greckiego. W 1921 roku na Wydziale Filozoficznym utworzono Studium Pedagogiczne, zaś w cztery lata później Katedrę Pedagogiki. Już w rok po jej założeniu otworzono studia pedagogiczne. W latach siedemdziesiątych XX-wieku powołano do życia samodzielny Instytut Pedagogiki. Obecnie liczy on sześć zakładów oraz jedną pracownię. Problematyka badawcza koncentruje się wokół zagadnień dotyczących teorii wychowania, filozoficznych i teoretycznych podstaw koncepcji pedagogicznych, rekonstrukcji polskiej myśli pedagogicznej, teorii i praktyki kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych, dydaktyki akademickiej, pedagogiki kultury oraz profilaktyki społecznej i resocjalizacji.

W 1973 roku na Wydziale Filozoficznym utworzono Instytut Religioznawstwa. Początkowo miał się on zajmować krytyką religii, a nawet jej zwalczaniem. W latach osiemdziesiątych XX wieku Instytut odszedł od tego ideologicznego charakteru. Obecnie składa się on z siedmiu zakładów. Problematyka badawcza obejmuje szerokie spectrum zagadnień z takich dziedzin jak: fenomenologia i antropologia religii, historia religii, filozofia religii, psychologia i socjologia religii, stosunki Państwo – Kościół.

W roku 2005 Senat UJ przekształcił Zakład Porównawczych Studiów Cywilizacji Instytutu Socjologii w Katedrę Porównawczych Studiów Cywilizacji – autonomiczną jednostkę naukowo-badawczą działającą w ramach Wydziału Filozoficznego. Program dydaktyczny oferowany przez katedrę obejmuje przedmioty dotyczące głównych cywilizacji współczesnego świata.

W oparciu o: Janusz Mizera, "Zarys Dziejów Wydziału Filozoficznego" w: J. Miklaszewska, J. Mizera (red.) "Wydział Filozoficzny. Złota Księga" Kraków: Księgarnia Akademicka, 2000.